Je hebt er een nodig om geld van je rekening te halen. Je gebruikt ze misschien om je auto te starten. Ze zit geprogrammeerd in je computer om je toegang te verlenen tot het internet. Codes, we kunnen niet meer zonder. De code van de wet moet je kennen. De broncode van commerciale software mag je niet kennen. Sommige codes zijn aangeleerd, andere gewoon aangeboren. Van de biologie tot de economie, van de filosofie tot de informatica, we worden voortdurend geconfronteerd met codes. Constant, de Brusselse vereniging voor kunst en media, wijdt er een programma aan: code.

Een code is een dwingend gegeven. Je wordt verplicht ze te volgen om te functioneren in de maatschappij. Maar een code is ook een open gegeven, want ze blijft zelden lang ongewijzigd. De genetische code van planten en dieren past zich aan de wijzigende omgeving aan. Software impliceert voortdurend aanpassingen aan de noden van de gebruiker, die zich verplicht ziet om de zoveel jaar een nieuwe versie te kopen van zijn programma's. Maar ook onze perceptie van bestaande codes verandert voortdurend.

Vijf jaar geleden startte de vzw Constant met haar festival 'verbindingen/jonctions'. Elk jaar slaat een nieuwe editie bruggen tussen de wereld van het media-activisme en de mediakunst. Bruggen tussen de (onafhankelijke) producent en de actieve en passieve gebruikers. Niet alleen consument en producent worden verbonden, ook verschillende disciplines uit de kunsten gaan verbindingen aan. Filmvoorstellingen, workshops, een tentoonstelling met installaties en een selectie video's en cd-rom's, lezingen en muziek zullen ons bij deze editie confronteren met de verschillende codes die bewust of onbewust deel uitmaken van het dagelijks leven.

1-0

Aan of uit. Zo simpel is het bij computers. Één of nul, ja of nee, true or false, open of dicht. Dat is de waarheid van de digitale media. Een ongenuanceerde precisie die in scherp contrast staat met de benadering van de analoge media. Het is of het is niet; een digitale machine kent geen tussenin. De binaire structuur van eentjes en nulletjes werd op punt gesteld door de Britse wiskundige Alan Turing. In 1936 formuleert hij het concept voor zijn Turingmachine. Vanaf daar wordt alles meetbaar en berekenbaar. Sindsdien is alles ook voor verbetering vatbaar. Maakbaar en kwetsbaar.

Turing's baanbrekende werk als codeur ging niet onopgemerkt voorbij. Vijf jaar na de uitvinding van zijn machine, die het aanzicht van de wereld zal veranderen, wordt Turing door de Britse regering ingeschakeld om de Enigma code van de Duitse vijand te kraken. Maar Turing was ook openlijk homoseksueel en werd daarom door dezelfde overheid gedwongen onderworpen aan een hormonenbehandeling. Turing ondergaat de kuur en spot er ook mee met mensen in zijn directe omgeving. Vrienden en studenten volgen de ongewilde wijzigingen die zijn lichaam ondergaat. In 1954 neemt hij zijn lot zelf in handen en sterft hij door in een appel te bijten gedrenkt in cyanide. Als een saluut aan de uitvinder van de computer staat de aangebeten appel wereldwijd op vele computers, soms met de regenboogkleuren van de homobeweging erbij. De Britse wiskundige Andrew Hodges schreef een boek over Turing en wordt door Constant naar Brussel uitgenodigd voor een lezing.

AI

De Artificiale Intelligentie heeft de geschiedenis grondig beïnvloed. Vijftig jaar geleden wist Turing reeds wat we vandaag allemaal weten. Dat de concepten van geest en machine, communicatie en codes, seksualiteit en maatschappij, vrijheid en regels voortdurend in beweging zijn. Turing's leven en werk stelt het verschil tussen mens en machine opnieuw in vraag (kan een computer denken?). Maar ook de verschillen tussen man en vrouw (kan je de 'vrouwelijkheid' uit een man verwijderen door hem hormonen toe te dienen?). De mens is nooit zuiver mens, maar altijd een beetje hybride. Door de prothesen die we allemaal met ons meedragen - artefacten als boten, vliegtuigen, brillen en telefoons waar Freud het destijds reeds over had - is elke mens ook een beetje een machine. Net zoals er geen sluitend en zuiver onderscheid bestaat tussen man of vrouw.

XY

Over één ding laten onze chromosomen geen twijfel bestaan. We zijn allemaal eerst en vooral een beetje vrouw en pas daarna meer of minder man (of vrouw). Iedereen is immers drager van het vrouwelijke X-chromosoom. Bij een 'echte' vrouw wordt dat een XX patroon. Bij een 'echte' man is dat XY. Sinds het einde van de negentiende eeuw weten wetenschappers dat er nuances bestaan in het geslacht van de mens. Er bestaat ook nog iets tussenin. Dat tussengebied is het terrein waar Terre Thaemlitz zich op zijn best voelt. Constant nodigde hem uit voor het slotfeest van verbindingen en meteen ook van het kunstenfestival.

Voor Thaemlitz is identiteit een voortdurende transformatie, een eeuwig wijzigend gegeven. Terre Thaemlitz is niet alleen muzikant, hij is ook aids-activist en als travestiet is hij een specialist in dress-, geslachts- en gedragscodes. Niet direct in één hokje onder te brengen, net als het soort muziek dat hij maakt. Deze gaat van abstracte elektronische geluidsexperimenten over deep house tot free jazz en verder. Thaemlitz' muziek is een metafoor tegen de heersende tweedeling in seksualiteit, gender en ras. Sinds hij de Verenigde Staten inruilde voor een nieuwe stek in Japan is hij ook een transnationaal fenomeen. In Brussel zal hij zijn muzikale kwaliteiten ten gehore brengen met 'Interstice', een sampleproject waarbij hij knipt tot nog slechts de emotie tussen de betekenis overblijft, de zucht tussen de woorden of het grijs tussen het zwart-wit. Een project over het beeld dat ontstaat tussen de luidsprekers. Thaemlitz, die er een punt van lijkt te maken om bij elke cd minstens een klein essay te verspreiden, zal in het kader van 'verbindingen / jonctions' ook een lezing geven.

DIY

DIY - Do It Yourself - zo luidt de internationale code voor de handige nerds. Ook de minder handigen onder ons wil Constant aanmoedigen meer uit hun computer te halen. De organisatie nodigt enkele onafhankelijke deskundigen uit voor programmeerworkshops. De komst van het internet stimuleerde mee de demystificatie van de programmeerpraktijk. Tien jaar geleden moest je een diploma van burgerlijk ingenieur op zak hebben om een computer te kunnen programmeren. Vandaag lijkt het alsof iedereen zijn eigen website kan ontwerpen. Je moet zelfs geen ingenieur meer zijn om met open source software te kunnen werken.

Freenet is een computernetwerk dat zich nauw verwant voelt met de open source beweging waar individuen gestimuleerd worden om verbeteringen aan te brengen en die te delen met andere gebruikers van hetzelfde programma. Als tegenhanger van 'peer to peer' netwerken als Napster en Gnutella, laat ook Freenet toe muziekbestanden uit te wisselen via de computer. Muzikant en Freenet programmator Steven Hazel komt naar Brussel voor een demonstratie van zijn netwerk en van zijn nieuwe project 'soundmosaic'. Uiteraard zal hij er ook het debat aanzwengelen over copyright en de vrije doorstroming van informatie en culturele goederen. De Oostenrijkse Lia en de Nederlandse Corrine Petrus zijn beiden onderlegd in internetgebonden computerprogramma's. Hun workshops gaan respectievelijk over Lingo en Flash. Agence / Agentschap is een Brusselse organisatie die werkt rond herttoe-eigening en oneigenlijk gebruik van goederen en diensten. Agent Loïc Vanderstichelen ontwikkelt voor code een project rond compatibiliteit, toegepast op audio en video compressie.

Van hier en ginder

Als de bemanning van de Enterprise in Star Trek het ruimteschip wil verlaten voor een uitstapje naar een nabije planeet worden ze heel eenvoudig door Scotty doorgebeamd. In cyberspace lijkt deze utopie werkelijkheid geworden. Daar kan je immers interageren met andere lichamen op afstand. In cyberspace zijn we allemaal engeltjes zonder sekse, of met verschillende seksen: we presenteren onszelf gewoon zoals we willen.

The Extended Body Project is een project van twee onderzoeksters van de Surrey Universiteit, Lizbeth Goodman en Vesna Milanovic. Wat begon als een interactief systeem voor onderwijs op afstand groeide uit tot een experimenteel programma over het lichaam. Goodman en Milanovic komen naar Brussel voor een workshop "creëren op afstand". PORT (Performance Online in Real-Time) heet hun programma waarin lichamen samen performances doen via de media. Reële lichamen worden pakketjes code en verschijnen elders weer als virtuele lichamen. Beam me up, Scotty!

In / out

Harun Farocki verricht reeds tientallen jaren onderzoek naar de codes achter het filmbeeld. In het begin van de jaren negentig analyseerde hij met Andrei Ujica de beelden van de Roemeense televisierevolutie in 'Videogramme einer Revolution'. In 'Arbeiter Verlassen die Fabrik' keek hij naar de ideologische code achter het pionierswerk van de gebroeders Lumière. Zijn laatste werk is een eenvoudige, maar heel sterke en aangrijpende video-installatie. 'I thought I was seeing convicts' gebruikt beelden van een bewakingscamera in een streng bewaakte Amerikaanse gevangenis. Deze worden getoond op twee schermen naast elkaar. De beelden tonen de mens als een louter object dat gecontroleerd wordt. Farocki vermengt die beelden met opnames van bewakingscamera's in supermarkten die het gedrag van de consumenten analyseren. Gegevens die gebruikt kunnen worden voor het optimaliseren van de verkoopstechnieken. Hij toetst die beelden ook aan de dominante cultuur door het invoegen van gevangenisscènes uit documentaires en speelfilms. Wanneer verandert beveiliging in controle? Wat zie je en wat denk je te zien? Wie is gevangene van wie? Wie heeft er wat te verliezen en wie niet?

Licht en donker

De helft van de tijd in de bioscoop breng je door in het donker. Dat is de tijd dat de vlinder zich sluit (24 maal per seconde) om een ander beeld voor de lens te brengen. In de structuralistische cinema is het zo mogelijk nog langer donker. Terwijl Stan Vanderbeek en de gebroeders Whitney in de jaren zestig de basis legden voor een eerste vorm van digitale cinema, werkten anderen aan een gelijkaardig product met analoge middelen. De structuren van de wetten van de informatica sluiten perfect aan bij die van de structuralistische experimentele films. 'Calculated Cinema' is een programma dat met de computer vervaardigde films confronteert met handgemaakte experimentele films. Films uit het pre-computertijdperk van Walter Ruttman of Oskar Fischinger, structuralistisch werk uit de jaren zestig (Peter Kubelka, Paul Sharits) en recente vormexperimenten van de Nederlander Joost Rekveld.

Alle inlichtingen over 'code', het programma van 'verbindingen / jonctions' op www.constantvzw.com